بر اساس نتایج جلسات متعدد کارشناسان و فرماندهان پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و به ویژه با ابتکار شهید سرافراز ارتش اسلام، سرلشکر شهید ستاری، روش‌های نوین مورد استفاده پدافند هوایی در برابر حملات هوایی عراق می‌باید متکی بر موارد ذیل بوده تا ضریب موفقیت افزایش یابد:

1-جا‌به‌جایی‌های ضربتی و فوق‌العاده سریع

2-پنهان ماندن از دید دشمن

3-فریب دشمن در ابعاد مختلف (الکترونیکی، حرارتی، فیزیکی و...)و ایجاد سایت‌ها و مواضع فریب

4-کوچک‌سازی جنگ‌افزارها و حذف تجهیزات اضافه در سازمان جنگ افزارها به منظور افزایش چالاکی و چابکی

5-رعایت دقیق اصول حفاظت اطلاعات و...

امیرسرتیپ میقانی در حاشیه مراسم تجلیل از پیشکسوتان و کارکنان پدافند هوایی در جمع خبرنگاران دلایل موفقیت پدافند هوایی در عملیات والفجر 8 را این‌چنین بیان می‌کند: «پدافند هوایی برای دفاع از منطقه عملیات، آتشبارهای هاوک را در سطح وسیعی به کار گرفت، هر چند باید بدانیم که مقابله با جنگنده‌های پیشرفته دشمن کار چندان راحتی نبود... تحرک و جابه‌جایی سامانه‌ها به ویژه موشک هاوک با حداقل امکانات و رعایت پدافند غیرعامل و فریب دشمن از جمله تاکتیک‌های جدیدی بود که در این عملیات به کار گرفته شد.» یکی از مدیران سابق قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) نیز در مورد ابداعات پدافند هوایی در عملیات والفجر 8 چنین بیان می‌دارد: «ما یک رادار داریم که جست و جو می‌کند به آن رادار سرچ می‌گویند این رادار هواپیمای دشمن را کشف می‌کند. وقتی که این رادار هواپیمای دشمن را کشف می‌کند اطلاعات خود را به راداری که بر روی هواپیما قفل  می‌کند انتقال می‌دهد و همه این اطلاعات به اتاق عملیاتی می‌آید تا برای آماده سازی و شلیک موشک اقدام شود. البته با اتخاذ تدابیری توانستیم این مرحله را هم پشت سر بگذاریم، یعنی بلافاصله بعد از اینکه این رادار بر روی هواپیما قفل می‌کرد و موشک پرتاب می‌شد، رادار قفل کننده خود را غیر فعال می‌کردیم تا مورد شناسایی دشمن قرار نگیرد. ضمن اینکه ما روش خود را عوض کردیم، زمان درگیری‌مان را پایین آوردیم تا بتوانیم در کوتاه‌ترین مدت هواپیماهای دشمن را بزنیم. در مرحله دوم پس از آنکه غرب مشاهده کرد که حربه‌شان عملی نشد، موشک‌های ضد رادارهای پالسی را در اختیار نیروی هوایی ارتش بعث عراق قرار دادند. در حقیقت فرانسه موشک‌های مارتل را با هواپیماهای میراژ در اختیار ارتش بعث عراق گذاشت.

 بخشی از مقابله ما با موشک‌های ضد رادارهای پالسی همان زمان‌بندی کردن استفاده از رادارها بود به‌طوری‌که رادارهای‌مان را  زمان‌بندی می کردیم یعنی در زمان مشخصی هواپیماها را می‌گرفتیم و اطلاعات را به رادار قفل می‌دادیم و سپس فایرمی‌کردیم. در عملیات «والفجر 8» نیز با همین وضعیت از یک روش عمده بهره بردیم که البته خیلی خوب هم نتیجه داد و آن متحرک کردن سامانه‌های پدافندی‌مان بود. بعد از اینکه شلیک‌مان را انجام می‌دادیم بلافاصله جای خود را تغییر می‌دادیم تا شناسایی نشویم و قدرت مانورمان هم بالا بود، به­طوری‌که با سه تا سایت کار ده سایت موشکی را انجام می‌دادیم. این اقدام ما دشمن را در روزهای اول واقعاً مستأصل کرده بود. ضمن اینکه حجم حمله‌های هوایی دشمن در این عملیات بسیار بالا رفت. به‌طوری­که من از شب قبل از عملیات «والفجر 8 » در منطقه مستقر ‌شدم تا کارهای مقدماتی را انجام دهم. نه من، بلکه همه بچه‌ها با تمام توان پای کار بودند یعنی شبانه روز کار می‌کردند و این طور نبود که صبح تا عصر بجنگیم و بعد از آن عصر برویم استراحت کنیم دوباره صبح خیلی شاداب بلند شویم و بگوییم؛ خب حالا جنگ را شروع کنید! واقعاً کار 24 ساعته بود. این‌طوری بود که ما توانستیم این جابه‌جایی ها را با این عظمت انجام دهیم. در حقیقت سایت موشکی ما حداقل از 10 آیتم مهم تشکیل شده بود که عبارتند از رادار سرچ- رادار لاک- مرکز شناسایی- مرکز عملیات- سکوهای پرتاب- بارگیری موشک - خودرو حمل کننده موشک که همه این‌ها را می‌توان در یک سایت خلاصه کرد و همه کارهای آماده سازی سایت موشکی را بچه‌ها در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌دادند تا به نحو احسن عملیات را انجام دهند این‌طور شد که ما در عملیات والفجر 8 توانستیم 72 فروند هواپیمای نیروی هوایی ارتش بعث عراق را سرنگون کنیم و سندش موجود است.»

از جمله دیگر ابتکارات پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران در عملیات والفجر 8 می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف)تغییر چیدمان جنگ‌افزارهای پدافند هوایی:

بنا بر نظر کارشناسان و تحلیل‌گران پدافند هوایی چیدمان لایه‌های مختلف پدافند هوایی به ترتیب از نقطه آسیب‌پذیر و لایه درونی و با جنگ‌افزارهای توپخانه‌ای ارتفاع پست و دوش‌پرتاب‌ها شروع شده، در لایه‌های میانی به سامانه‌های موشکی ارتفاع متوسط مجهز شده و در لایه‌های بیرونی، سامانه‌های موشکی ارتفاع بالا تکمیل کننده لایه‌های مختلف دفاع هوایی از نقطه یا منطقه آسیب‌پذیر می‌باشند.

اما این شیوه چینش سامانه‌های پدافند هوایی در برخی از مناطق جغرافیایی پاسخگوی نیازها در دفاع هوایی نخواهد بود. زیرا هواپیماهای جنگی دشمن می‌توانند از هموار بودن سطح زمین و یا دریا استفاده کرده و با پرواز در سطح پایین به دور از دید راداری اقدام به حمله نمایند. فرماندهان و کارکنان پدافند هوایی ارتش در دفاع از برخی نقاط و مناطق فتح شده (به عنوان مثال فاو) اقدام به قرار دادن سامانه‌های ارتفاع پست نظیر توپ 23 م‌م در بیرونی‌ترین رینگ دفاع هوایی کرده تا بدین‌وسیله مانع از پرواز ارتفاع پایین هواپیماهای دشمن شده و هواپیماهای فوق در دید راداری سامانه‌هایی همچون هاوک قرار گیرد.

از دیگر موارد ابتکاری مربوط به تغییر چیدمان جنگ‌افزارهای پدافند هوایی، استقرار هم‌زمان و هم‌مکان یک رسد سامانه اسکای گارد و همچنین یک واحد تجهیزات راداری (های‌ پاور) هاوک در دهانه فاو بود. اسکای گارد دفاع هوایی ارتفاع پست را پوشش می‌داد و هاوک ارتفاع متوسط.

ب)انهدام موشک‌های رها شده از هواپیماها و بالگردهای عراقی:

یکی از ابتکارات جالب کارکنان پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران در طول جنگ که بر اثر مهارت و سطح آموزش بالای آن‌ها حاصل شده بود، انهدام موشک‌های رها شده از هواپیماها و بالگردهای عراقی به سمت مناطق و نقاط آسیب‌پذیر بود. این در حالی بود که ایران در زمان جنگ هرگز به سامانه‌های پدافند هوایی ضد موشک مجهز نبود. یکی از فرماندهان پدافند هوایی در زمان جنگ، در مصاحبه خود با یکی از نشریات با بیان خاطراتی از این ابتکار، به بالا رفتن هزینه حمله عراقی‌ها پس از دستیابی پدافند هوایی ایران به این ابتکار اشاره می‌کند.

ج)استفاده بهینه از شبکه دیده‌بان بصری :

اگرچه سابقه استفاده از دیده‌بان‌های بصری به منظور پوشاندن خلأ دید راداری در مناطق مختلف به سال‌ها قبل از جنگ ایران و عراق بر می‌گردد. اما ابتکار شهید ستاری در ساماندهی شبکه دیده‌بانی و استفاده حداکثری از توان دیده‌بانان بصری، نکته‌ای جالب توجه است که ثمرات ارزشمندی از خود به جا گذاشت.

د)سبک سازی سامانه‌های پدافند هوایی:

از ابتکارات جالب شهید ستاری در عملیات والفجر 8(عملیات فاو) سبک‌سازی سامانه‌های پدافند هوایی به منظور افزایش سرعت استفاده از سامانه و افزایش چالاکی و قابلیت جابه‌جایی سامانه پدافند هوایی می­باشد. این ابتکار منجر به افزایش کارایی و بهره‌وری سامانه‌های پدافند هوایی شد.

مطابق ابتکار شهید ستاری در سامانه هاوک، در مرحله اول برخی از واحدهای سامانه هاوک همچون رادار تجسس (PAR)، رادار تجسس ارتفاع پایین (ICWAR) و واحدهای مقابله با جنگ الکترونیک (ROR) را حذف و وظیفه رادار تجسس (PAR)را به رادارهای مادر و کنترل شکاری واگذار کرد. بدین ترتیب که ابتدا رادارهای مادر پس از شناسایی موقعیت هدف (از نظر سمت، برد و ارتفاع) اطلاعات فوق را به سایت هاوک ارسال کرده و سامانه هاوک بلافاصله روشن شده و در همان سمت، برد و ارتفاع دریافتی بر روی هدف لاک (قفل راداری) نموده و موشک را به سوی هدف شلیک می‌کند و بلافاصله پس از آن مجدداً جهت مصون ماندن از حمله موشک‌های ضد رادار، خاموش می‌شد.

البته خارج نمودن رادارهایی نظیر PAR که دارای امواج پیوسته (CW) می‌باشند از جمع سایت هاوک، خود ابتکار جالبی بود که منجر به مصون ماندن رادارهای فوق از گزند موشک‌های ضد رادار شد. 

 

ه)جابه‌جایی‌های مکرر:

در عملیات والفجر 8 در نتیجه اقدامات انجام شده در حوزه چابک‌سازی و سبک‌سازی سامانه‌ها، جابه‌جایی‌ها آسان‌تر از همیشه انجام می‌شد. در نتیجه این جابه‌جایی‌ها تلاش خلبانان عراقی برای شناسایی سایت‌های پدافند هوایی ناکامی مانده و در بسیاری از مواقع غافل‌گیر می‌شدند. امیر سرتیپ احمد صادق نژاد در این خصوص می‌گوید: «ما با رادار دوربرد بندر امام با دانش شهید ستاری جای اهداف را شناسایی می‌کردیم و سریع جا‌به‌جا می‌شدیم که عراق جای قبلی ما را مورد هدف قرار می‌داد. رادار را روی کفی گذاشته و با کامیون کششی حمل می‌کردیم... »

 پایان پیام/

گزارش از پایگاه اطلاع‌رسانی شهید ستاری

 منبع: کتاب دفاع معجزه آسا، تألیف رضا جهانفر