خلاقیت‌ها و ابتکارات شهید منصور ستاری زبان‌زد همه کسانی است که با وی در ارتباط بودند. اما این ابتکار عمل‌ها چه بود؟

 

 

نقش فرمانده نیروی هوایی ارتش در عملیات‌های دفاع مقدس

 

در یک کلام می‌توان گفت: بهره‌برداری عملیاتی کامل از رادار سطح گسترده، آموزش نیروی انسانی در سطوح مختلف مورد نیاز نهاجا، ابتکارهای فردی عملیاتی در مناطق گوناگون و بر مبنای اقلیم و نیاز مقابله با دشمن، همچنین ابتکار نصب رادار PAR سامانه پدافند هاگ و استفاده از آن به عنوان رادار مادر، جزو ستون‌های مستحکمی بودند که شهید منصور ستاری و همراهانش در این عملیات، بنا گذاشتند.

 

 

اشغال مهران و دستور امام خمینی(ره) مبنی بر آزادی این شهر

بعد از اشغال مهران توسط رژیم بعث عراق و منافقین، بنا به تأکید و دستور امام خمینی (ره) مبنی بر آزاد سازی مهران، نیروی هوایی هم‌پا و همراه دیگر بخش‌های دفاعی کشور وارد عمل شد. واحدهای مختلف نیروی هوایی از جمله «قرارگاه عملیاتی رعد نهاجا» به نقش‌آفرینی پرداختند.

9 تیرماه 1365، سرآغاز عملیات کربلای1 بود. نیروها از خط خودی به طرف دشمن حرکت کردند. در همین زمان یگان‌های پدافندی و عملیاتی نیروی هوایی در پایگاه هوایی دزفول و همدان و همچنین در منطقه ایلام مستقر شده بود.

منطقه مهران که عمدتا کوهستانی است و گرمای هوا و محدودیت‌های مربوط به دسترسی و رفت و آمد، مشکلات زیادی را برای حضور در آن منطقه ایجاد کرده بود. از دیگر مشکلات جدی این منطقه، کامل نبودن میدان تسلط رادارهای نیروی هوایی و اشراف کامل بر آسمان این منطقه بود چراکه  با توجه به این که در منطقه ایلام رادار وجود نداشت رادار دهلران هم در آغاز جنگ توسط عراق مورد اصابت دشمن واقع شده بود. همچنین سایت راداری منطقه کرند مشرف بر غرب هم که توانایی دیدن منطقه را داشت، نصب نشده بود. با استفاده از رادار PAR این مشکل تا حد زیادی برطرف شد.

تجربه‌ها و ابتکار عمل شهید ستاری

تجربه‌های ارزشمند نیروی هوایی و ابتکاری که فرمانده این رو نیرو در عملیات چابک‌سازی و سبک ساختن سامانه راداری هاگ انجام داده بود، به کمک حل مشکل نبود اشراف راداری آمد. از ابتکارات شهید ستاری در عملیات والفجر8 سبک سازی سامانه‌های پدافند هوایی برای افزایش سرعت استفاده از سامانه و افزایش چالاکی و قابلیت جابجایی سامانه پدافند هوایی بود. این ابتکار منجر به افزایش کارآرایی و بهره‌وری سامانه‌های پدافند هوایی شد. در این عملیات، با توجه به گسترده بودن و سنگینی بالای سامانه هاگ، دشمن با شناسایی مناطق استقرار هاگ این سایت‌ها را مورد هدف قرار می‌داد. با وجود محدودیت‌های بسیار زیاد در تأمین این سامانه‌ها، شهید ستاری ابتکاری مطرح کرد مبنی بر این که بخش‌های سنگین و غیر ضروری‌تر سایت‌ هاگ، جدا شود تا جابه‌جایی به سهولت انجام شود. با این کار و همچنین ایجاد سایت‌های پدافندی فریب دهنده دشمن، و جابه‌جایی سریع سایت، دشمن در شناسایی و هدف قرار دادن سایت پدافندی سردرگم شده بود.

شهید ستاری با توجه به کاستی‌های منطقه ایلام در عملیات کربلای1، نبود رادار و عدم پوشش مناسب آسمان، ابتکاری به خرج داد که از ذهن نوآور و خلاق این شهید والامقام بر می‌آمد و بعدها نیز به عنوان الگویی در حل مشکلات به مدد خلاقیت ماندگار شد.

 

نقش شهید ستاری در عملیات کربلای1

شهید ستاری به اتفاق دیگر فرماندهان قرارگاه رعد، از نخستین لحظات، وارد سایت رادار شنود «نخجیر» نیروی هوایی در ایلام، شدند و با این استقرار، زمینه را برای اقدامات همه‌جانبه علیه دشمن فراهم شد. سایت نخجیر برای شنود راداری بر عراق ایجاد شده بود.

در جلسه‌ای با حضور ارکان راهبردی نیروی هوایی برگزار شد، شهید ستاری محورهای عملیات و پشتیبانی کارهای هر گروه  را با اجماع نظر و جمع بندی ابلاغ کردند.

سایت پدافندی هاگ دارای بخش‌های گوناگونی است که رادار محلی زمینی PAR یکی از همین بخش‌ها است. در عملیات والفجر 8 نیز این رادار، حتی در سبک سازی و چابک‌سازی ها از سامانه هاگ جدا نشده بود. شهید ستاری دستور داد این رادارها، از سامانه هاگ جدا شود و به عنوان یک رادار زمینی منطقه‌ای نقش‌ آفرینی کند.

شهید ستاری به واحد مهندسی رزمی پدافند هوایی ابلاغ کرد که حداقل 4 نقطه برای قرار گرفتن رادار PAR به صورت انحصاری مکان یابی دقیقی با نظارت خود ایشان انجام شود. رادارهای PAR که پیش از این صرفاً به عنوان بخشی از سامانه هاگ استفاده می‌شد در این نقاط استقرار یافت. با انجام آزمایش‌ها و پرواز بر فراز منطقه، این کار مهندسی عملکرد خود را نشان داد.

این کار برای نخستین بار در  طول جنگ و تاریخ فعالیت سایت هاگ انجام شد.  با ابتکار شهید ستاری، یک رادار پدافند، به عنوان یک رادار محلی و منطقه‌ای نقش آفرین شد و بخشی مهمی از نیاز منطقه را پوشش داد. این نوآوری خلاقانه فرمانده نیروی هوایی نقطه عطفی برای عملیات بعدی و گامی به سوی شکستن مرزها و خلاقیت‌های تازه در اوج محدودیت‌ها بود. به طوری‌که این طرح در بندرلنگه پیاده سازی شد و شرایط آن به خوبی توسط شهید ستاری نظارت شد و به خوبی هم نتیجه داد.

ابتکارهای راهبردی شهید ستاری

شهید ستاری و همرزمانش در پدافند هوایی ارتش، نقشی راهبردی در هدایت عملیات هوایی علیه دشمن، کشف و آشکار کردن تحرکات دشمن و برملا ساختن تدابیر دشمن در چگونگی هدایت نیروهایش با انجام روش‌های دفاع و حملات هوایی صحیح ایفا کردند.

اما یکی از کارهای اثرگذار و مهم دیگر پدافند هوایی، استقرار و گسترش تجهیزات پدافندی در مناطق عملیاتی و دفاع در عمق برای حمایت از نیروهای سطحی، آسیب رساندن به دشمن، گرفتن ابتکار عمل از دشمن و کاهش توان ماشین جنگی هوایی دشمن برای حمایت از شهرها و مراکز جمعیتی و سیاسی کشور بود.

حمایت و دفاع از منابع اقتصادی و شریان‌های حیاتی کشور که شامل گسترش در منابع اقتصادی، نفتی، جزایر، سکوها و حمایت از کاروانهای کشتیهای نفتی و تجاری بود با اعلام خطر و خبر حملات هوایی به تمام نقاط کشور و انجام و هدایت پدافند در سراسر کشور انجام شد.

پدافند هوایی با استقرار در ۲۳۵ نقطه حیاتی کشور، تلاش کرد گسترش عملیاتی در عمق کشور به گونه‌ای که تمامی کشور از نظر پوشش راداری و بخشی قابل توجه از از مناطق کشور تحت گسترش تجهیزات زمین پایه و هوا پایه قرار گرفت.

شهید ستاری در کنار دیگر فعالان عرصه هوایی دست به ابتکارات و نوآوری‌های مختلفی در سالهای دفاع مقدس دست زدند. قرار دادن سامانه‌های ارتفاع پست نظیر توپ ۲۳ میلی‌متری در بیرونی‌ترین رینگ دفاع هوایی برای جلوگیری پرواز در ارتفاع پایین هواپیماهای دشمن و قرار گرفتن این هواپیماهادر دید راداری از جمله این ابتکارها بود.

انهدام موشک‌های رها شده از هواپیماها و هلی‌کوپترهای عراقی: یکی از ابتکارات جالب کارکنان پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران در طول جنگ بود که بر اثر مهارت و سطح آموزش بالای آنها حاصل شده بود.

اما در کنار انهدام موشکهای رها شده از هواپیماها و هلی کوپترهای عراقی به سمت مناطق و نقاط آسیب‌پذیر، استفاده بهینه از شبکه دیده‌بان بصری یکی دیگر از این کارها به شمار می رود.

 اگر چه سابقه استفاده از دیده‌بان‌های بصری به منظور پوشاندن خلاء دید راداری در مناطق مختلف به سال‌ها قبل از جنگ ایران و عراق برمیگردد اما ابتکار شهید ستاری در ساماندهی شبکه دیده بانی و استفاده حداکثری از توان دیده بانان بصری، نکته ای جالب توجه است که ثمرات ارزشمندی از خود به جا گذاشت.

سبک‌سازی سامانه‌های پدافند هوایی

از ابتکارات جالب شهید ستاری در عملیات والفجر ۸ (عملیات فاو) سبک سازی سامانه‌های پدافند هوایی به منظور افزایش سرعت استفاده از سامانه و افزایش چالاکی و قابلیت جابجایی سامانه پدافند هوایی بود. این ابتکار منجر به افزایش کارآرایی و بهره وری سامانه‌های پدافند هوایی از شد به گونه ای که در عملیات فوق بیش از ۷۰ فروند هواپیماهای جنگنده و ۱۰ فروند هلیکوپتر توسط دلیرمردان پدافند هوایی ساقط شد.

امیرسرلشگر منصور ستاری در ۱۵ دی ۱۳۷۳ در سانحه سقوط هواپیما در نزدیکی فرودگاه اصفهان به همراه تعدادی از افسران بلندپایه نیروی هوایی و همرزمان اش به درجه رفیع شهادت نائل آمد.