به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شهید ستاری، عملیات سایه البرز (کمان ۹۹) بعد از عملیات انتقام (نخستین پاسخ تنها دو ساعت بعد از حمله رسمی عراق به ایران)، این عملیات اولین عملیات هوایی گسترده‌ای بود که توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از حمله عراق به ایران انجام گرفت. این عملیات در تاریخ ۱ مهر ۱۳۵۹انجام شد.[۱] در این عملیات ۲۰۰ هواپیمای ایرانی شرکت داشتند که ۱۴۰ فروند آن‌ها از مرز عبور کرده و ۶۰ فروند هم به پشتیبانی مشغول بودند و خلبانان ایرانی اهداف نظامی ارتش عراق فرودگاه‌ها و آشیانه‌های نظامی ارتش عراق در مناطق کرکوک، موصل، رشید، حبانیه، ناصریه، شعیبیه، کوت والمثنی را مورد هدف قرار دادند.

 

کمان99 چگونه شکل گرفت

 

نیروی هوایی ارتش عراق تصمیم داشت که در اولین روزهای جنگ با حملات برق‌آسای هوایی، نیروی هوایی ارتش ایران را از طریق بمباران پایگاه‌های نیروی هوایی نابود کند، تا برای اشغال کشور و رسیدن به ایده فتح تهران، مشکلی برای ادامه جنگ نداشته باشد.

 

 

اما پس از اولین موج حملات و بمباران برخی پایگاه‌ها و فرودگاه‌های کشور، با تدبیر شهید فکوری فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، وضعیت اضطراری اعلام شد و پس از اجرای موفقیت‌آمیز "عملیات انتقام"، شهید فکوری دستور طرح‌ریزی یک عملیات بزرگ دیگر را صادر کرد.

 

کار طراحی عملیات جدید با توجه به اطلاعات موجود، نهایتاً در واپسین دقایق شب 31 شهریور ماه سال 59 آماده می‌شود و از همان لحظه، پرسنل نیروی هوایی کار تجهیز جنگنده‌ها برای انجام عملیات را آغاز می‌کنند.

 

بمب‌های خانواده مارک و ام 117، بمب‌های خوشه‌ای بی‌ال‌یو 755، انواع راکت و . . . همگی روی جنگنده‌هایی که قرار بود در عملیات فردا صبح مشارکت داشته باشند، لود می‌شود و خلبانان پایگاه‌ها به مقرهای فرماندهی در سراسر کشور فراخوانده می‌شوند و تا صبح روی برنامه پروازی و نحوه اجرای عملیات و به‌خصوص اهدافی که باید منهدم شوند، بررسی‌هایی صورت می‌گیرد.

 

تمام مسیرها از جمله مسیرهای حرکت جنگنده‌ها از پایگاه‌های مختلف کشور مورد بررسی دقیق قرار گرفته و سپس، خلبانان شجاع نیروی هوایی ارتش مسیرهایی را که باید از آن طریق داخل خاک عراق حرکت کرده و بالای سر اهداف برسند، فرامی‌گیرند.

 

طبق تصمیم مسئولان وقت نیروی هوایی ارتش، در این عملیات 3 پایگاه‌ اصلی برای عملیات تعریف می‌شود که شامل پایگاه‌های تهران، همدان و بوشهر بود. این پایگاه‌ها به‌دلیل در اختیار داشتن جنگنده‌ بمب‌افکن‌های اف4 (فانتوم) محوریت عملیات را به‌عهده می‌گیرند.

 

غیر از این 3 پایگاه نیز، پایگاه‌های تبریز و دزفول با جنگنده‌های F5 (تایگر) که در اختیار داشتند، به طرح عملیاتی اضافه می‌شوند تا ضربه‌ای کاری بر پیکره نیروی هوایی ارتش عراق وارد شود. علاوه بر این، تصمیم گرفته می‌شود که پایگاه‌های هفتم شکاری شیراز و هشتم شکاری اصفهان نیز با جنگنده‌های رهگیر F14، وظیفه اسکورت و مشایعت جنگنده بمب‌افکن‌های حاضر در عملیات را به‌عهده گرفته و با موشک‌های بردبلند فونیکس وارد میدان نبرد شوند.

 

نام طرح عملیاتی "کمان 99" و نام عملیات نیز سایه البرز گذاشته می‌شود. کمان به‌نشانه این است که در این عملیات دورترین نقاط و اهداف در خاک عراق هدف قرار خواهد گرفت و عدد 99 هم به‌دلیل 99 صفحه‌ای بودن طرح عملیاتی بوده است.

 

بامداد اولین روز از مهرماه سال 59 در حالی که بیش از 10 ساعت از اولین هجوم ارتش عراق با جنگنده‌هایش به کشورمان نمی‌گذشت و با ابلاغ رمز "کمان 99" به پایگاه‌های هوایی ارتش، عملیات بزرگ آغاز می‌شود.

 

عملیات کمان 99 دقیقاً از زمانی که آفتاب در کشور عراق طلوع می‌کند، آغاز شده و هواپیماهای ایرانی از شرق و مرکز کشور و همچنین غرب ایران اسلامی به‌سوی مرزهای عراق به پرواز درمی‌آیند.

 

در این عملیات، تمام پایگاه‌های هوایی ارتش بعث به‌جز پایگاه اچ3، پالایشگاه‌ها، مخازن سوخت و. . .، جزو طرح عملیاتی به‌شمار رفته و جنگنده‌ها موظف بودند که این اهداف را بمباران کنند.

 

طبق طرح عملیاتی، قرار بر این می‌شود که در این عملیات آشیانه‌های جنگنده‌ها، محل‌های تعمیر و نگهداری هواپیماهای جنگی، باندهای پروازی پایگاه‌ها و فرودگاه‌ها، رادارهای شناسایی و پدافندی، برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها، مراکز مخابراتی، مخازن سوخت و مهمات، پالایشگاه‌ها و. . . هدف جنگنده‌های ارتش قرار گیرد.

 

در ساعت مقرر، تانکرهای سوخت‌رسان هم در محل‌های از پیش تعیین شده در آسمان حضور می‌یابند و جنگنده‌های اف14 نیز به پرواز درمی‌آیند تا امنیت جنگنده‌ها را از داخل مرزهای کشور تأمین کنند.

 

در اولین مرحله از عملیات، جنگنده‌های F4 پایگاه همدان به‌عنوان اولین گروه به پرواز درآمده و بدون سوخت‌گیری اهداف تعیین شده در داخل خاک عراق را بمباران می‌کنند.

 

چند دقیقه بعد هم، فانتوم‌های پایگاه شکاری تهران به پرواز درآمده و با سوخت‌گیری در آسمان، به‌سوی اهداف خود حمله می‌کنند. چند دقیقه بعد نیز فانتوم‌های بوشهر به پرواز درآمده و آنها نیز با سوخت‌گیری هوایی اهداف بسیاری را در داخل خاک عراق بمباران می‌کنند. در همین زمان هم جنگنده‌های F5 پایگاه تبریز و دزفول به پرواز درآمده و اهداف از پیش تعیین شده را بمباران می‌‌کنند.

 

مجموعاً در موج اول عملیات، از 5 پایگاه 140 فروند جنگنده به خاک عراق حمله کرده و 60 فروند هواپیما و جنگنده اعم از تانکرهای سوخت‌رسان‌ و تام‌کت‌ها وظیفه پشتیبانی از بمب‌افکن‌ها را به‌عهده داشتند.

 

در موج دوم حملات نیز پایگاه تهران حمله دیگری را آغاز می‌کند که در آن 8 فروند فانتوم که هر کدام به 6 بمب تأخیری MK82، چهار بمب دیگر و موشک‌های راداری مسلح بودند به‌همراه یک فروند فانتوم شناسایی (RF4) برای بمباران پایگاه هوایی الرشید در جنوب بغداد و فرودگاه بین‌المللی بغداد به پرواز در می‌آیند.

 

فانتوم‌های تهران قبل از ورود به خاک عراق به دو دسته تقسیم می‌شوند و با کم کردن ارتفاع برای خارج شدن از دید رادارهای پدافندی ارتش عراق موفق به ورود به خاک این کشور می‌شوند.

 

پس از پرواز در خاک عراق و رسیدن به آسمان بغداد، پدافند ارتش عراق متوجه ماجرا شده و آسمان بغداد پایتخت عراق را گلوله‌باران می‌کند ولی با این حال خلبانان جنگنده‌های ارتش موفق می‌شوند که تمام بمب‌های خود را در پایگاه‌های موردنظر از جمله پایگاه الرشید و فرودگاه بغداد ریخته که در نتیجه فرودگاه، ساختمان‌ها، تجهیزات پدافندی و بسیاری از امکانات ارتش عراق در پایگاه الرشید و فرودگاه بغداد منهدم می‌شود.

 

امیرسرلشگر منصور ستاری در 15 دی ۱۳۷۳ در سانحه سقوط هواپیما در نزدیکی فرودگاه اصفهان به همراه تعدادی از افسران بلندپایه نیروی هوایی و همرزمان اش به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

 

 

 

پایان پیام/